De Totale oorlog
Een totale oorlog
De Duitse legerleiding was woedend over de Belgische tegenstand. Onder de Duitse soldaten deden uit de lucht gegrepen gruwelverhalen de ronde over Belgische scherpschutters. De Duitsers betrokken voor het eerst in de geschiedenis ook burgers bij de oorlog. Het werd een totale oorlog. Hun terreurdaden choqueerde de wereld.
Vanaf de Zuid- Limburgse heuvels konden ramptoeristen de oorlogsbranden in de Maasvallei bekijken. Konden de Nederlanders wel neutraal blijven?
In augustus en september al vluchtten tienduizenden Belgen Zuid- Limburg in. Begin oktober, vlak voor de Duitsers Antwerpen bombardeerden, groeide dat uit tot een massale uittocht. Onder deze burgers zaten ook Duitse deserteurs en Engelse en Belgische militairen. Zij werden opgesloten in kazernes en interneringskampen, want de Nederlandse regering was bang hen te laten gaan. Duitsland zou het kunnen opvatten als een oorlogsverklaring en Nederland haar neutraliteit schenden. Zodra de militairen dat doorkregen probeerden ze in burgerkleding terug de grens over te glippen.
Maar hoofdzakelijk waren de vluchtelingen Belgische burgers. De zes miljoen Nederlanders namen de een miljoen Belgische vluchtelingen liefderijk op. De meesten keerden terug naar België.
Loopgraven
De Franse generaal Joffre stopte de Duitse opmars af bij de Marne. Vervolgens ontstond er een lange slinger van Duitse en geallieerde loopgraven van de Belgische kust, door Vlaanderen en Noord- Frankrijk heen. Soms drie linies dik en door prikkeldraad beschermd, met tussenliggende verbindingsgangen, ondergrondse hospitalen en munitieopslagplaatsen. Als militair kroop je daar rond in de modder. Achter je hoorde je het gebulder van de eigen kanonnen, die over de eigen linie heen de tegenstanders murw beukten. Dook je op uit je loopgraaf, dan riskeerde je een kogel van een vijandelijke scherpschutter. Bij een stormaanval liep je in een regen van mitrailleurkogels. Pogingen om de linies te doorbreken kostten duizenden levens en nauwelijks terreinwinst. In 1916 belegerden de Duitsers zes maandenlang Verdun.
Een miljoen doden vielen aan de slag bij de Somme.